Tekst: Charles Veg | 02 januari 2015 |  <   > |
TAGS: Recensies |

Thorens TD 160 platenspeler: modificaties waaronder van Hanze Hifi (deel 2)

In het eerste deel van het artikel over de Thorens TD 160 platenspeler is een beschrijving gegeven van de historische en technische achtergronden. In het tweede deel ga ik in op de mogelijke modificaties en mijn luisterervaringen na opwaardering van mijn TD 160 mark 1 door Hanze Hifi in Zwolle.

Modificaties

Zoals al in deel 1 is gezegd, zijn er heel wat Thorens 160 draaitafels (en 150, 165, 166, 145, 146 en 147) geproduceerd. Omdat ze degelijk zijn en lang voor schappelijke prijzen te krijgen waren,  waren (en zijn) ze nog al in trek en worden daarna vaak gemodificeerd. Daarover is veel te vinden op internet. Laat het duidelijk zijn, Puresound is een site voor audioliefhebbers met liefde voor het product en wij zijn zeer voorzichtig met onbewezen modificaties die uiteindelijk een prachtig product alleen maar om zeep helpen. Modificaties die in de lijn liggen van wat de ontwerpers met het product beoogd hebben, zijn echter bij ons zeer welkom. Hieronder een beschrijving van de mogelijke modificaties met bijzondere aandacht voor de modificaties van Hanze Hifi http://www.hanzehifi.nl/  die ik vorig jaar heb laten aanbrengen. Het lager had ik inmiddels zelf goed gereinigd en opnieuw gevuld met olie. Die van Quality service heb ik in verschillende draaitafels gebruikt en kan ik sterk aanraden http://www.qsaudio.nl/images/pdf/achtergrond_tt_olie.pdf

Chassis en console 

De meest simpele en goedkoopste modificatie aan de console van de draaitafel is de vervanging van de hardboard bodemplaat door een steviger en iets dikker exemplaar van MDF of multiplex. Deze zal dan iets onder de plint van de speler uitsteken. De nieuwe bodemplaat verstevigt de gehele constructie. Iedere plaatselijke bouwmarkt zal plaat deze bodemplaat op basis van het originele hardboard tot de millimeter nauwkeurig kunnen leveren. Boor vervolgens op basis van de originele bodemplaat gaten in de nieuwe plaat en verf deze. De gaten zijn er om ruimte te maken voor de schroeven waarmee de veren aan het subchasis zitten. Zo wordt voorkomen dat de veren tegen de bodemplaat aankomen en het subchasis niet meer vrij kan bewegen. Ook voeren de gaten resonanties af om geen klankkast te vormen. Mijn bodemplaat heb ik mat zwart geverfd en dit past fraai bij een klassieke TD 160. De voetjes kunnen vervangen worden door spikes, kegels e.d. Er zijn ook commerciële bodemplaten te koop maar die zijn wel duur. Die van Clearlight audio kost bijvoorbeeld ongeveer 180 euro http://www.clearlight-audio.com/content/page.php?id=28

Bij een beschadigd console kunt u ook kiezen voor een nieuw console. Hoewel een console( mits goed geconstrueerd ) bijdraagt aan een betere weergave zou ik dat zelf alleen doen als de console sterk beschadigd is. Het geld kunt u volgens mij (voorlopig) beter aan een goed element besteden. Ook vind ik het jammer om het klassieke uiterlijk van de Thorens aan te tasten. Die aluminium strip aan de voorkant van de Thorens TD 160 mark 1 vind ik erg fraai. Daarbij hebt u hem nodig als rust voor de stofkap als u nog een heel exemplaar heeft tenminste. Bij Hanze Hifi verkopen ze een console die van onder open is. Ook een zelfbouw console is een optie voor de DIY onder ons. Kijk verder ook eens bij  http://www.holz-und-musik.de/vinyl/plattenspielerzargen.html    

Wat betreft de demping met bitumen e.d. van de console en het subchassis wat vaak op sites wordt voorgesteld, wil ik kort zijn. Deze aanpassing creëert een bepaalde “rust” in het geluid, wat al snel kan gaan storen vanwege een gebrek aan levendigheid (de speler is “dood” gedempt). Dit doet afbreuk aan het klassieke Thorens geluid. Als de lezer het dempen niet kan laten, dan adviseert Puresound om er voorzichtig in stapjes mee te experimenteren. 

Aarding

In de Thorens zijn de aarde van chassis en arm/element met elkaar verbonden. Met moving magnets elementen levert dat op zich geen probleem op. Met de veel gevoeliger moving coils loop men het risico van een aardlus en daardoor brom. Optimalisering van de aarding is een klassieke truc. Hanze hifi doet dit wel erg fraai door de oorspronkelijke Thorens aansluiting door een door hun zelf gemaakt printplaatje te vervangen. En als men toch daar bezig is, kan tegelijkertijd de phonokabel vervangen worden door een kabel met wat meer audiofiele aspiraties. Ik heb uiteindelijk gekozen voor de Tasker phono kabel. Het is een kabel van puur koper. Het is een zogenaamde gebalanceerde kabel. Dat betekent dat hij twee identieke binnenaders heeft en een mantel die alleen voor de afscherming zorgt. Om eventuele lekstromen niet via de mantel maar via de aarde te laten lopen zit aan de kabel een aardedraad.

Motoraansturing

De motor van de Thorens TD 160 (en 150, 165, 166, 145, 146 3en 147) is een twee fasen synchroonmotor, gemaakt door de Zwitserse firma Sonceboz. De motor had indertijd een zeer goede naam vanwege zijn stille karakter. Met het subchassis en de snaaraandrijving waren de rumble cijfers voor die tijd buitengewoon laag. Maar sinds 1972 is er natuurlijk wel een en ander veranderd:

- De netspanning is verhoogd van 220 volt naar 230 volt. Dat betekent dat de motor iets boven zijn “macht” moet werken. Dat is iets anders dan sneller lopen want de motor van de TD 160 is een synchroonmotor. De snelheid is bij dergelijke motors alleen afhankelijk van de frequentie van het net (dit in tegenstelling tot asynchrone motor in de Thorens TD 124). 

-Hoewel de kwaliteit van een Thorens draaitafel en motor spreekwoordelijk is, zal elke motor na 30/40 jaar gebruik gaan slijten. Denk hierbij aan spreiding van de spoelen en slijtage van de lagers waardoor de rotor niet meer in het midden loopt van de stator. Hierdoor ontstaat de zogenaamde 100 Hz vibratie. Deze zullen in alle motoren min of meer aanwezig zijn.

Door metingen is Jaap Pees erachter gekomen dat iedere motor na een correctie beter zal functioneren: dus minder zal trillen. De condensator - waar de motor af fabriek mee werd afgeregeld -  wordt door hem vervangen door een nieuw voedingssupplement die specifiek wordt afgestemd op de motor van uw Thorens. 

Het voedingssupplement is een printje dat de oude afregeling van Thorens vervangt. Op de print wordt een condensator met een passende waarde geplaatst. Door te meten kan Hanze bepalen wat voor weerstand er op diezelfde print geplaatst moet worden om de twee fases van de motor beter op elkaar aan te laten sluiten. Hierdoor loopt de motor met aanzienlijk minder trillingen en is het risico op een defecte motor veel kleiner. De kosten van deze modificatie bedragen 175 euro. Omdat er op mijn Thorens nog een oude netkabel zat, heb ik deze maar gelijk laten vervangen door een nieuwe. Ik had nog een mooie zwarte liggen waar ik aan een kant de Engelse stekker van heb afgeknipt. Jaap Pees wilde voor de vervanging van deze kabel geen geld hebben: die paar minuten had hij wel over vertelde hij me. 

Bij het inleveren van de Thorens bleek de as een lichte slag te hebben. Ik had dat niet eerder gemerkt, omdat de Thorens bij mij jaren gebruikt is op de kamer van mijn dochter en later mijn zoon met wat oudere, vaak ietwat beschadigde platen en wat meer naaldkracht. Gelukkig deed zich de mogelijkheid voor om met een defecte donor motor een minder slingerende as te verkrijgen. Voor 40 euro werden de spoelen van de donor motor overgezet. Het resultaat van de modificatie van de motorsturing en het overzetten van de spoelen kunt u vinden in bijgevoegde trillings-meting. De afname in de trillingen is 30 Db zoals u kunt zien.

voor na
(meetplaatjes zijn aanklikbaar voor vergroting)

Nieuwe motor 

Er bestaat ook de mogelijkheid een nieuwe motor in te bouwen van Origin Live www.originlive.com/dc-motor-kit.html Ik heb verder geen ervaring met deze motor, maar als ik de ingezonden brieven in Engelse bladen mag geloven is het lopen van de motor hoorbaar en als de platenspeler in de omgeving van de luisterplaats staat zelfs storend hoorbaar. Als u het overweegt, adviseren wij u - om teleurstellingen te voorkomen - eerst eens te luisteren naar een draaitafel waar de Origin Live is ingebouwd. Overigens is het Hat team van Hanze hifi ook bezig met het ontwikkelen van een eigen motor voor de Thorens TD 160 met eigen motorsturing. Als het lukt die voor een redelijke prijs op de markt te brengen voorspelt Puresound een groot commercieel succes gezien het grote aantal Thorens TD 160 draaitafels wat op de markt is gebracht.

Voeding

Linn biedt al jaren met de Valhalla en Lingo een extra voeding aan voor zijn LP 12. Het is een oscilator die een preciezere 50 Hz (voor 33 1/3 toeren) en 67,5 Hz (voor 45 toeren) genereert. De motor zou daardoor beter werken en dit zou weer tot meer rust in de weergave als gevolg hebben. De voeding kan alleen gebruikt worden vanaf de uitvoeringen met de 16 Vac motor en niet bij 230 Volt Ook in Duitsland volgen veel Thorens liefhebbers een vergelijkbaar spoor. De voeding van bijvoorbeeld dr. Fuss is daar erg populair. Het is in feite een zware trafo. Nu ik dit schrijf begin ik zin te krijgen om in de toekomst eens te kijken naar de voeding. Toch nog eens even onze technische redacteur raadplegen.

 
(Bron foto: http://www.frank-landmesser.de)

The proof of the pudding is in the eating: luisteren

Het testen van hificomponenten blijft een lastige zaak, want placebo effecten liggen op de loer. Dit geldt te meer als gemodificeerde componenten niet zeer kort op elkaar vergeleken kunnen worden (door de kerst ben ik de draaitafel een maand kwijt geweest).Op de Hanze Hifi en vinyldagen van 24 en 25 november 2013 probeerde Hanze Hifi de verbetering door de motormodificatie aan te tonen door te demonstreren met twee Thorens 166: een met en de ander zonder de motormodificatie. Ik vind een dergelijke gehoormatige vergelijking toch wel riskant. Hoe goed je je best ook doet, de instelling van het element zal al vlug net iets verschillen wat in veel gevallen hoorbaar is. Ook de toleranties van de twee goedkope (maar goede) Grado Red elementen zullen verschillen en ook dat kan hoorbaar zijn. Veel overtuigender vond ik de trillings- meting aan mijn Thorens. 

Toen ik de eerste plaat thuis op de gemodificeerde Thorens opzette schrok ik bijna van het geluid, zo goed was het. In het verleden klonk deze combinatie altijd “zwaarder en “”sompiger” dan mijn Oracle draaitafel combinatie. Dat had zeker zijn charme, maar bij wat langer luisteren ging het ietwat ongecontroleerde karakter toch wel storen. Het geluid na de Hanze modificaties was strakker dan voorheen en zonder muzikaliteit in te leveren, Integendeel. In combinatie met een ietwat klassieke hifi klank, klonk de Thorens toch wel heel erg aanstekelijk en miste ik weinig of niets. Ik gebruik vaak de LP “Clap hands here comes Charlie” van Elle Fitzgerald als testplaat. Ik heb hem dubbel maar de testplaat is aan een kant beschadigd. In mijn Thorens TD 160 mark 1 zit een Denon DL 160 element. Het is een High Output element moving coil element die helaas uit productie is. Het element “ploegde” er gemakkelijk doorheen zonder dat het hoorbaar storend was. Dat hoeft u met een Benz Ruby MC niet te proberen. 

De door Hanze gemodificeerde Thorens 160 heeft het examen met glans gehaald en zal in het voorjaar deel gaan uitmaken van een klassieke hifi set op mijn zolder, die daarvoor nu wordt omgebouwd tot een “dedicated listening room”. 

Conclusie

De Hanze modificatie van de motorsturing is op diverse fora besproken. Vanuit het kamp van de “objectivisten” werden in het begin vraagtekens gezet bij het nut en de prijs van de modificatie. Daar begint men toch op terug te komen. Men realiseert zich dat de motor stiller zal worden, maar meent dat de snaar de trillingen niet overbrengt op plateau of arm. Jaap Pees echter meent dat dit laatste wel het geval is en dat in het verleden Thorens dat probeerde weg te dempen met bitumen. De gehoormatige verschillen tussen phonokabels staan verder buiten kijf. Zelfs de grootste anti-kabelaar geeft dit toe. De verbeterde aarding zal bij een moving magnet element geen geluidsverbetering opleveren. De modificatie betekent wel dat u de mogelijkheid hebt uit een breder scala aan elementen te kiezen zonder risico op brom. Nogmaals bij deze draaitafel is een goed element zeker de moeite waard.

Voor mij staat vast, dat het geheel aan modificaties aan mijn Thorens TD 160 mark 1 een behoorlijke geluidswinst heeft opgeleverd. In alle eerlijkheid vind ik de prijs van het gebodene, dus motor-modificatie en aanpassing van aarding en vernieuwing van de bedrading schappelijk (ik heb me in deze ook niet voorgesteld als redacteur van Puresound en normaal betaald om een onafhankelijk oordeel te kunnen vormen.) Ik zie de inspanning van Hanze Hifi dan mede als een vorm van public relations want het is een goede manier om nieuwe klanten naar hun winkel in Zwolle te trekken. Daarnaast zit er oprechte liefhebberij in de restauraties en modificaties. Vooral van Jaap Pees, die een oude rot in het vak is. 

Kortom hebt u een mooie Thorens TD 160 (of 150, 165, 166, 145, 146 en 147), dan is bezoek aan Zwolle zeer de moeite waard. Wel daar even de juiste vraag stellen. Die vraag is niet “Plaats de motormodificatie even in mijn Thorens” maar “Wat adviseert u mij om mijn Thorens op te waarderen”. U kunt verzekert zijn van een professioneel advies en een redelijke prijs. En als u niet in de modificatie gelooft, adviseert Puresound u toch maar eens In Zwolle langs gaan: we sluiten niet uit dat u overtuigd wordt van het nut. 

Deel 1 van dit tweedelig artikel vindt u hier :  thorens-td-160-platenspeler-modificaties-waaronder-van-hanze-hifi-deel-1

Bijlage: prijslijst Hanze Thorens TD 160 modificaties

  Gangbaar maken/reviseren/reiniging motor pulley 15,=

  Lager reinigen nieuwe olie, smeren motorlager 15,=

  Chassisveren afstellen (zo goed mogelijk afhankelijk, van de staat v/d veren)  €  30,=

  Liftvet vervangen en lifthouder/steun reinigen €  15,=

  Armlagerspeling controleren, optimaliseren   €  15,=

  Vervanging rubberen voetjes onder de console  €  8,=

  Vervanging headshell bedrading door nieuwe koperlitze  €  25,=

  Vervanging headshell bedrading door van den Hul zilverlitze  €  38,=

  Vervanging aansluitkabel (Tasker/Neutrik) en intern aansluitpunt door hoogwaardige print €  55,=

  Vervanging aansluitkabel door Hanze Hifi zilverteflon incl. print & Neutrik connectoren   €  175,=

  Inbouw & afregeling van (bestaand) element m.b.v. testplaten & meetapparatuur & luisterproef  €  30,=

  H.A.T. motortuning kit (Lees hierover meer)  €  175,=

  Vervanging standaard motor door DC motor met Origin Live Kit vanaf: €  300,=

  Vervanging concole door massief houten kast in bijv. noten, merbau, zwart essen, plataan vanaf:  €  195,=

Informatie

Hanze Hifi
Oosterlaan 15/16
8011 GC Zwolle
Nederland
T +31 (0)38 42 21 333

Website

http://hanzehifi.nl/