Puresound

"Euh, we hebben dit niet gekocht " probeerde ik de situatie te redden. " Ik moet hier enkel een recensie over  schrijven ". Maar verder kwam ik niet vooraleer alle duivels werden losgelaten en mijn schoonzus een litanie begon die haar gelijke niet kende onder schoonzussen. Volgens haar konden we met onze zuurverdiende centen beter investeren in nuttige aankopen zoals eens een (naar haar normen) fatsoenlijke wagen.

Alfred, zoals ondergetekende, ook een  aangetrouwde sukkel  in de familie Huppeldepup en dus mijn schoonbroer, keek mij een beetje beduusd aan, niet goed wetende hoe hij moest reageren. Hij kent zijn vrouw uiteraard ook al lang genoeg om te weten dat, eens  op dreef , er geen houden meer aan is.  Maar de man heeft een goed karakter en verzamelt postzegels.

Mijn vriendin, het toppunt van verdraagzaamheid,  maar een beetje van haar stuk gebracht door de reactie van haar zus en  af en toe een beetje verstrooid, probeerde snel de gemoederen te bedaren.

"Ik zal eventjes een zacht muziekje opzetten voor bij het aperitief, dan kunnen we lekker een beetje keuvelen" begon ze en prompt drukte ze, zonder er bij na te denken en zonder het volume te controleren,  op de afstandsbediening  van onze cd-speler, er eventjes van uitgaande dat een zacht muziekje iets is wat ik altijd opzet.

Zucht.

Welk cdtje het was, doet er, nu de schade toch niet meer te herstellen valt,  toch  niet meer toe,  maar laat ons zeggen dat het begin niet aanzwelt.

Na enkele seconden vulden  de eerste  tympani  van het Requiem van Gilles ( Jean Gilles, Franse componist die leefde van 1668 tot 1705, waarvan het requiem tot 2007 het meest bekende werk was) onze woonruimte, uiteraard zeer luid. Het toppunt van verdraagzaamheid liet prompt de afstandsbediening vallen en keek mij helemaal ontdaan aan. De man in mij, uiteraard gewend aan dergelijke noodsituaties ,stapte rustig op haar toe, raapte de afstandsbediening op en regelde het volume naar een veel zachter niveau.

Het grote kwaad was echter al geschied.

Mijn  tienjarig nichtje, tot dan toe verdacht stil, gilde het uit van pret, mijn schoonzus was totaal sprakeloos , en de postzegelman sprak de volgende historische woorden: " Dat gaan wij ook kopen ! " Ik denk dat mijn schoonzus mij de glimlach op mijn gezicht die toen volgede niet snel zal vergeven...

Wat mijn schoonbroer meende in huis te moeten halen en wat mijn schoonzus aanzien had als een onbesuisde aankoop, waren  een paar Naim Ovator S-400 luidsprekers.

Deze luidsprekers waren in onze woning komen aanwaaien nadat ik aan Onno, de hoofdredacteur van Puresound enkele maanden geleden had gevraagd een set Naim ( spreek uit: Neejm ) luidsprekers te bespreken en dan het liefst de S-400.

En effectief, na wat heen-en-weer mailverkeer stond op een goede morgen de eerder vernoemde vriendelijke man van Latham Audio genaamd Ed voor mijn huisdeur, helemaal voor mij afgezakt vanuit het verre Nederland.

Ik moet zeggen: de aandacht die Latham aan haar producten en de installatie ervan besteedt,  mag er wezen. Eerst begon het  installeren: niet alleen twee luidsprekers, maar ook een Naim cdspeler en een Naim versterker werden aangesloten.  En daar kwam dan nog een bijkomende interlink en een paar luidsprekerkabels bij.

Dan begon het luisteren en verschuiven.

"Geluid te scherp ? Vind je ? "  Andere interlink. Opnieuw luisteren en opnieuw verschuiven. Die vriendelijke man wou niet vertrekken vooraleer hij het gevoel had dat hij - in mijn ruimte, met haar  beperkingen uiteraard - er alles aan gedaan had om deze twee luidsprekers volledig  tot  hun recht te laten komen. Vijf uur lang is Ed gebleven. Niet alleen had hij de set perfect opgesteld en afgeregeld (wat nog het minste tijd in beslag nam), ook had hij mij nog geholpen met mijn eerste stapjes in de streamingwereld en het opzetten van netwerken. De kennis die hierover tentoon werd gespreid, maakte me wel heel nieuwsgierig naar hoe een Naim netwerkspeler zou klinken, maar goed dat is misschien het voorwerp van een volgende recensie! 

Qua uitzicht  vind ik het ronduit prachtspeakers. Vrij klassiek vormgegeven met toch een moderne, hedendaagse uitstraling, vind ik. Ze staan mooi op een zware metalen voet en stralen degelijkheid uit.  Stoere,  grote  ( 5cm ! ) spikes worden standaard meegeleverd . De houten kast is duidelijk met een aantal  laklagen afgewerkt en het bovenvlak is licht naar voren afhellend ( bewuste keuze van de ontwerper(s), niet omwille van de klank, maar om te verhinderen dat al te huiselijk aangelegde vrouwspersonen deze prachtmeubels als tafel zouden gebruiken, echt waar ! ). De luidsprekers in kwestie zijn verkrijgbaar in verschillende kleuren al wordt voor sommige kleuren wel een kleine meerprijs gevraagd.

Techniek

Wat valt er technisch zoal te vermelden ?

Eerst en vooral wou ik deze luidspreker bespreken omdat ik begrepen had dat het om een gesloten systeem ging. Mijn huidige luidsprekers zijn ook een gesloten systeem en ik vind het laag van een gesloten systeem over het algemeen strakker en minder wollig dan een basreflex systeem of een transsmissielijn. Ik zeg wel degelijk over het algemeen want ik heb al basreflexsystemen gehoord die mij wel konden bekoren. 

De Ovator S-400 is bestukt met twee 165mm bass-eenheden en een 46mm BMR-eenheid balanced mode radiator, een door Naim in eigen huis ontwikkelde eenheid) in een kast met een volume van ca 40 Liter. Deze Balanced Mode Radiator is een heel special eenheid, die ervoor zorgt dat het toch wel zeer kritische midden en hooggebied perfect op mekaar aansluiten en gelijkmatig afgestraald worden. Dit hoor je zeer goed in de muzikale samenhang en de timing van de muziek en deze eigen ontwikkeling geeft Naim op dit vlak een toch wel belangrijke voorsprong op de concurrentie!

De S-400 werd ontwikkeld voor de eerder kleinere tot middelgrote luisterruimtes, wat niet belet dat de specificaties voor de S-400 een frequentiebereik tot 36 Hz vermelden, wat toch wel indrukwekkend is! 

Het crossoverpunt werd gekozen op 700 Hz. Aangezien ikzelf geen kaas gegeten heb van luidsprekerontwerp,  heb ik een bevriende techneut zijn licht even laten schijnen over het ontwerp van de S-400 en het gebruikte filter. Zijn conclusie was dat je om (technisch) een betere luidspreker te krijgen al snel naar luidsprekers uit de categorie van  8.000,- € en meer moest kijken. Dit is mijns inziens toch wel een heel mooi compliment voor een luidspreker van net geen  5000,- €.

Het filter werd in de voet verwerkt en akoestisch losgekoppeld van de rest van de luidspreker. Hoe moeten we dit verstaan ? De voet zit vast aan de luidsprekerkast vooraan met twee schroeven die in de kast gedraaid zijn en achteraan met een veer.

Luisteren: van de naakte feiten naar de muziek!

Okee. Hoe ging  ik dit aanpakken ? Ik heb een eigen set en ik had  nu ook tijdelijk een complete Naimset tot mijn beschikking. Er waren uiteraard mogelijkheden zat. Maar het moest nog een beetje plezierig  blijven en ik wou meer tijd spenderen met  muziek beluisteren dan met mijn knieen op de grond achter mijn set kabels in-en uittrekken. Ik besloot dus om de,  voor mijn oren, best klinkende set samen te stellen en zoveel mogelijk naar die set te luisteren.

Het eerste wat er uitvloog waren mijn luidsprekers. Tenslotte ging het om het bespreken van de Naim Ovator' s en  het was al snel duidelijk dat de vergelijking  niet eerlijk was:  de Naim luidsprekers gaven gewoon op het eerste gehoor al zoveel meer details weer. Ik begon mijn volledige cdverzameling opnieuw te ontdekken en dus besloot ik mijn oude B&W's aan de kant te zetten.

Ik dacht ook  dat het het beste was  om niet teveel door elkaar te mengen.  Een teveel aan mogelijkheden maakt de zaak alleen maar moeilijker. Alle naim apparatuur bleef dus  bij elkaar en mijn apparatuur idem dito. Ik ging er ten eerste van uit dat een fabrikant in die zin weet wat ie doet door zeker geen apparaten te ontwikkelen die niet bij elkaar passen en dat dus de synergie tussen de Naim cdspeler en de Supernait wel zou werken. De andere redenering was dat ik mijn set ( Isem + Cambridge ) het beste kende, en dat het aldus voor mij eenvoudiger zou zijn om verschillen tussen de twee sets  te horen.

Dus heb ik een tijdje met de twee sets gespeeld, waarbij ik wel experimenteerde met de bekabeling. Uiteindelijk bleek, voor mij, niet de interlink een groot klankverschil uit te maken, maar wel de door Latham meegeleverde luidsprekerkabel van Chord: alleszins veel meer dynamiek, en met dynamiek bedoel ik niet alleen luider klinkend, want dat kan met een  versterker ook, daarvoor moet ik maar aan een knop  draaien,  maar het verchil tussen stille passages en luide passages neemt toe, of om het met andere woorden te zeggen, de stille passages klinken even stil, de luide(re) passages klinken luider. Dit was alleszins iets wat ik niet verwacht had.

Ook stelde ik vast dat dit klankverschil meer tot uiting kwam met de Naim apparaten dan op mijn set. Ik heb hier geen verklaring voor maar ik kon dit alleen maar vaststellen. Was de ( prijs) kwaliteit van mijn set onvoldoende om deze verschillen weer te geven ? Bovendien bleek , ook met MIJN luidsprekerkabels, dat er een verschil was tussen de twee sets, ook in het voordeel van de Naim apparatuur.  Het begon mij meer en meer te dagen dat men bij Latham zeer goed weet waar ze mee bezig zijn en dus apparaten voorziet die het beste uit andere apparaten ( in dit geval luidsprekers ) naar boven haalt.

Deze " Operatie Skip Machine " duurde geen twee dagen. Ik had nu nog een week om naar de luidsprekers te luisteren. Dit ging dus gebeuren met uitsluitend door Latham geleverd materiaal.

Wat valt er klankmatig zoal te vertellen ?

Wat mij het eerst opviel bij deze luidsprekers was de goede en zeer brede spreiding. Nu zijn er mensen die een kleine en fantastisch klinkende sweetspot op het puntje van hun kleine stoel prefereren, maar ik kies voor goed geluid ( zelfs als dit  kwalitatief iets minder zou zijn  )  op meerdere plaatsen en ik denk dat dit voor vele mensen het geval is. De meeste muziekliefhebbers  hebben geen dedicated luisterruimte en luisteren naar muziek in hun woonruimte, een ruimte met hoogstwaarschijnlijk, zoals bij mij, meer nadelen dan voordelen. Mijn woonkamer lijkt min of meer op een rechthoek ( met ergens halverwege één van de lange zijden een beetje problematische versmalling ) en de luidsprekers stonden opgesteld aan één van de korte zijden. Ze stonden ook vrij in de ruimte, ongeveer 80 cm van de achterwand en 100 cm van de zijwanden verspreid. Omdat ik meestal , in mijn persoonlijke situatie, wat verder weg zit van de luidsprekers dan de  veelgeprezen gelijkzijdige driehoek voorschrijft, draai ik ze niet zo veel in. Ik heb geexperimenteeerd met een lichte indraai, waarbij ik de luidsprekers toch ook allebei iets meer naar de zijwanden toeschoof, wat een nog betere spreiding gaf, maar ik besef dat niet iedereen die mogelijkheid heeft. Ik wil maar zeggen, dat, als de ruimte het toelaat, deze luidsprekers qua spreiding tot veel in staat zijn. Als je luisterruimte naar de kleine kant is, is dit een kwaliteit van deze luidspreker die minder tot haar recht zal komen. Niettemin ben ik er zeker van dat zelfs in kleine ruimtes deze luidsprekers nog tot grootse dingen in staat zijn!

De luidsprekers gaan diep, en meer dan diep genoeg. Het laag dat geboden wordt, is strak en zeer goed gedefinieerd, wat mede wordt bepaald door de quasi gesloten kast van het systeem. In vergelijking met een standaard bas reflex systeem lijk je in eerste instantie misschien wat bas te missen en lijkt het misschien zelfs wat minder diep te gaan, maar al snel ontdek je dat bij een basreflex het laag niet zo ‘schoon’ is en toch wel wat wordt aangezet. Zowel met mijn eigen luidsprekers als bij de Ovators merk ik dat hoe meer ik er naar luister, hoe meer ik het correcte en schone laag van een gesloten systeem apprecieer en hoe meer een dergelijke laagweergave aansluit bij de werkelijkheidsweergave waar de meesten onder ons toch wel naar op zoek zijn. 

Een mooi voorbeeld hiervan kan je vinden bij de uitvoering van de tweede symfonie van Bruckner door het “National Symphony Orchestra of Ireland “ onder leiding van George Tintner (op Naxos). Door de S-400 hoor je heel goed de schitterende frasering van het orkest in het “Trio” en ook de prachtige wijze waarop het Scherzo wordt gespeeld (heel snappy) komt schitterend tot zijn recht. Ook de 11de symfonie van Shostakovich (in de magnifieke uitvoering door Paavo Berglund) of, in een heel ander genre, the XX wordt zeer overtuigend weergegeven tot in de diepste regionen.

Ook het midden en hoog zijn heel fijnzinnig. De eerder genoemde voorbeelden, maar ook bijvoorbeeld een klassieker als Diana Krall haar kenmerkende stem of de pathos die past bij de Vier Letzte Lieder van Strauss (gezongen door Renée Fleming) worden overtuigend weergegeven en je hoort echt de meerwaarde van de BMR-eenheid die miden en hoog samenbrengt naar je oren in een homogeen geheel. 

En nog een last-minute aanvulling... Toen de  vriendelijke man van Naim een tijdje later alle apparatuur kwam terughalen, had hij toch wel niet nog een andere cdspeler bij, zeker.

"Hier moet je nu eens naar luisteren" zei ie en hij sloot prompt een Naim CDX2 (by the way: 5084,- € ) aan in plaats van de gebruikte CD5 XS, en jawel hoor.....

Er zijn geen woorden voor hoeveel verschil dit maakte in de positieve zin...Het deed mij in ieder geval verlangen naar meer Naim!

Besluit

Ik heb alleszins met eigen oren nu kunnen vaststellen, dat een audioset veel meer is dan het opgeteld geheel van de delen. En, alhoewel in mijn opinie de luidsprekers nog steeds een zeer belangrijke factor zijn   (wat zij niet kunnen weergeven ,kunnen zij niet immers niet weergeven ) ,het toch uitmaakt welke onderdelen van de keten ervoor  geplaatst worden. Het plaatje klopte gewoon.

Het is zo dat de meegeleverde toestellen van Naim vééééél kostbaarder zijn dan mijn set. Is die vergelijking eerlijk?  
Als het om het bespreken van de mogelijkheden van een apparaat gaat wel, vind ik . Deze speakers zijn tot veel in staat, maar verdienen dan ook kwaliteitsapparatuur. 

Iedereen moet uiteraard voor zichzelf uitmaken hoeveel een uitgebalanceerde set kost. En ieder moet voor zichzelf uitmaken of de prijsverhoudingen van de afzonderlijke apparaten kloppen. De luidsprekers kosten in de standaard versie 4855,- €. De Cdspeler 2976,- € en de versterker 3915,- €. Zal ik het noge eventjes over de bekabeling hebben? De Chord Signature luidsprekerkabel bijvoorbeeld kostte 900,- €. Een hoop geld als je alles samen optelt, maar dat is bijzaak als je eens  naar de set luistert, die mij toch wel vaak in het audio nirwana bracht en mij zelfs, durf ik het zeggen, een aantal audiofiele orgasmes wist te bezorgen!

Gebruikte apparatuur

Hieronder zie je de twee sets in hun beginopstelling.

Set 1:  Sacdspeler Marantz SA15 S1, interlink RCA Link Audio Velox,  gëintegreerde versterker Isem Audio Xtasis, luidsprekerkabel Ah! LS Direkt KB8 Speaker Cable, luidsprekers Bowers & Wilkins Matrix 3 Series 2.

Set 2: Cdspeler Naim Cd5 XS, interlink RCA Chord Anthem 2, gëintegreerde versterker Naim Supernait, luidsprekerkabel Chord Signature, luidsprekers Naim Ovator S-4