De eerste keer dat ik met een Ayre phonotrap kennismaakte was ik op zoek naar een nieuwe draaitafel. Omdat draaitafels en zeker die in de topklasse zelden door een handelaar of importeur te leen worden gegeven ging ik met mijn toenmalige Linn Axis met Akito arm en Benz Glider element bij diverse handelaren op bezoek. Voor de zekerheid had ik ook mijn Lehmann Black Cube phonotrap bij me.
Rob Wilms van de Hifiwinkel in Beek http://www.hifiwinkel-beek.nl/ had wel wat moeite met de Lehmann phonotrap. Hij vond dat voor een eerlijk vergelijk van platenspelers uit het topsegment toch een ietwat beter product gebruikt moest worden. Hij stelde daarom voor een Ayre K-3 voorversterker voor met geïntegreerde phono trap te gebruiken. Uiteindelijk dus ook maar even de Black Cube met de Ayre vergeleken. De Ayre phonotrap was inderdaad in staat de subtiele verschillen tussen de platenspelers uit het topsegment ten gehore brengen. De Black Cube phonotrap blijft een prachtig instapmodel voor een redelijke prijs maar haalde het niet bij de Ayre. De Ayre K-3 speelt inmiddels al jaren bij de voorzitter van de Limburgse audioclub Roger Poulussen en, zoals hij me onlangs vertelde, nog steeds naar tevredenheid.
De P-5xe phono trap
De Ayre P- 5xe is een doorontwikkeling van het phono board van de K-3. Het is een zero feedback ontwerp op basis van fets http://nl.wikipedia.org/wiki/Veldeffecttransistor. Ook hier is sprake van een gebalanceerde opbouw, net als bij de eerder gereviewde phonotrapen van Blue Amp. De P-5xe is alweer een jaar of negen op de markt, maar in die tijd zijn modificaties doorgevoerd. Deze aanpak kenmerkt eigenaar en ontwerper Charles Hansen van Ayre Acoustics http://www.ayre.com/ : alleen een nieuw product op de markt zetten als er echt sprake is van een hoorbare verbetering dan wel technische vernieuwing. Een welhaast on- Amerikaanse aanpak.
Ook het uiterlijk van de P-5xe mag er wezen. Een slanke kast van 44 cm breed, 7 cm hoog en 35 cm diep en gemaakt van zeer solide aluminium met de voor Ayre kenmerkende sobere industriële uitstraling. Wanneer je er de bovenkap van afhaalt zie je een prachtige printplaat met dubbele mono opbouw, maar dan in spiegelbeeld. Het valt te overwegen om bij eventuele aankoop de aluminium bovenplaat te vervangen door een doorzichtige plaat van perspex: het binnenleven van de P-5xe mag gezien worden en jaloerse blikken van gasten zijn gegarandeerd.
Faciliteiten
Wanneer de bovenkap ervan af is kan de versterkingsfactor worden ingesteld met een paar eenvoudige maar stevige jumpertjes. Gekozen kan worden voor een versterkingsfactor van 50 dB, 60 dB of 70 dB bij gebruik van de gebalanceerde output en 44 dB,54 dB en 64 dB bij gebruik van de ongebalanceerde output. Zoals ik in een eerder artikel heb gezegd is een output van 64 dB ruim voldoende voor de meeste elementen, met uitzondering van wellicht de meest exotische.
Met dip switches kan op de achterkant de impedantie ingesteld worden: standaard 47 kohm, 1000 ohm of 100 ohm. Winston Churchill zei dat Amerikanen altijd alles goed deden maar pas nadat ze elke andere optie hadden uitgeprobeerd. Ik zit ook een beetje zo in elkaar en voor mensen als ik kunnen met behulp van twee losse insteekstekkertjes alle mogelijke waarden worden ingesteld. De stekkertjes zijn eenvoudig te maken (plugje, weerstandje).
In de handleiding wordt nogal wat aandacht besteed aan de correcte instelling van de impedantie. Hoewel in principe de instelling van de impedantie van de phonotrap gerelateerd is aan de interne impedantie van het element moet iemand in de praktijk wel erg zijn best doen voor een mismatch. Wel zijn de verschillen in impedantie goed hoorbaar en daar kan lezer gebruik van maken om de phonotrap helemaal op smaak te “tunen”. De handleiding van de P-5xe geeft daarbij wat vuistregels: bij een lage impedantie zou er wat meer focus zijn en bij een hoge impedantie een wat meer open geluidsbeeld en wat meer levendigheid. Kortom uitproberen is het devies en wij bij Puresound adviseren om daar rustig de tijd voor te nemen.
Luisterervaringen
De P-5xe werd weer aangesloten op de Oracle Delphi Mark V met Graham arm en Benz Ruby 3 Low element. Deze keer had ik helaas niet de van Hul phonokabel gebalanceerde phonokabel ter beschikking voor aansluiting van arm naar de phonotrap. Ik heb gebruik gemaakt van een voor de redactie van Puresound speciaal vervaardigde kabel op basis van Tasker microfoonkabel. Het signaal van de P-5xe naar mijn Conrad Johnson voorversterker is ongebalanceerd. Ook hier is dezelfde Kimber PBJ kabel gebruikt die ik normaal gebruik op mijn referentie Whest 20.0.
Ook deze keer heeft heel wat muziek de revue gepasseerd wat zeker geen straf was met deze phonotrap. Het nummer Original Faubus Fables van Charles Mingus (Charles Mingus presents Charles Mingus, Candid cjs 9005 nog steeds op LP te krijgen) klonk werkelijk fabuleus.
Flash is required!
Het nummer was een politieke reactie op het in 1957 inzetten van de National Guard om te voorkomen dat een paar donkere kinderen (!) naar een blanke middelbare school gingen. Het nummer was eerder op de markt gezet maar de platenmaatschappij wilde het commentaar van de musici niet op de opname. Op de Candid versie staat dit gelukkig wel want het geeft extra sfeer. In het nummer zit dus veel emotie wat op een fantastische manier door topmuzikanten als Charles Mingus, Eric Dolphy, Ted Curson en Dannie Richmond ten gehore wordt gebracht. De P-5xe laat al die emotie op sublieme wijze horen. De contrabas is het laagst klinkend muziekinstrument tussen de strijkinstrumenten. De contrabas van Charles Mingus klinkt stevig en rijk zoals dat hoort.
Voor wie in de buurt van Wageningen woont: de firma Klankbeeld http://www.klankbeeld-hifi.nl/ heeft tegenwoordig op de beneden verdieping een stevige collectie oud en nieuw vinyl. Een paar maanden geleden “scoorde” ik daar Sheik Yebouti van Frank Zappa (CBS 88339). Zappa is naar mijn mening een van de grootste contemporaine componisten van de laatste vijftig jaar. Daarnaast was hij ambitieus genoeg om zijn muziek zeer goed op de plaat te zetten. Normaal stoor ik me nogal aan allerlei effecten op platen. Bij Zappa ligt dat echter anders, want die effecten zijn zeer subtiel op de plaat gezet in stereo: stereo maar dan in de goede zin des woords. Bij de P-5xe komen al die subtiele effecten fraai naar boven.
Ook er maar weer eens een oude Philips met het Orlando Quartet (Philips 9500 995) er bij gehaald. De strijkers op het String Quartet in F Op.96 “ American” van Dvorák klinken ook hier zoals het hoort: zijdezacht.
Na beluistering van veel soorten muziek komt steeds weer het rijke karakter van de p-5xe naar voren. Een rijkdom die op geen enkele manier afbreuk doet aan detail of ruimtelijkheid. Ik heb de p-5xe voor het grootse deel van het review gebalanceerd aangesloten gehad. De avond voor de phonotrap naar huis ging toch nog even ongebalanceerd aangesloten. Nog steeds een prachtige phonotrap maar dan mist men toch wel iets van de magie die de phonotrap zo bijzonder maakt. Dus als u de P-5xe een keer thuis wilt uitproberen moet u wel aan de dealer een phono kabel met gebalanceerde stekkers er bij vragen. Zonder zo’n kabel doet u de phono trap echt geen recht.
Conclusie
Een losse phonotrap is eigenlijk een betrekkelijk nieuw fenomeen. Voor de jaren tachtig van de vorige eeuw was een phonotrap eigenlijk altijd geintegreerd met met de voor/eind versterker. De ontwikkeling van phonotrappen is vreemd genoeg eigenlijk pas goed op gang gekomen na de ontwikkeling van de CD. Dat heeft natuurlijk ook iets te maken met het feit dat de componenten op klank werden geselecteerd en met computers werden gepaard. Ook een aparte afgeschermde kast en aparte voeding leidden tot klankmatige verbeteringen.Ik heb de laatste tijd nogal wat phonotrappen in huis gehad en ik kan niet anders concluderen dat betere resultaten zijn te bereiken dan met mijn zeer zorgvuldig aangekochte Whest 20.0. Het verschil zit dan met name in de ruimtelijke ervaring en het rijke karakter.
Heeft u een bedrag van rond de 3500,- euro te besteden voor een upgrade van uw phonotrap dan raad ik u aan de Ayre p-5xe op uw shortlijst te zetten. Beluister hem zeker thuis op uw eigen apparatuur en dan wel met een gebalanceerde phonokabel om het uiterste uit deze phonotrap te halen. Kan goed dat u “voor de bijl” gaat zelfs in deze tijd van economische malaise.
Referentie set Charles:
Platenspeler: Oracle Delphi mark V, Graham 2.2, Benz Ruby 3L
Phono voorversterker: Whest PS 20.0
Versterker: Conrad Johnson Premier 17LS (voor) en Premier 11a (eind)
Luidsprekers: Monitor Audio 20 SE
Bekabeling: Kimber PBJ interlinks, van de Hul MC 501 phono bekabeling
Luisterindrukken Gerald Ruiter
De luistersessies zijn gedaan met mijn eigen phonotrap, de Bluenote Phono2 en de Ayre P-5xe en de Blue Amp Surzur, in zowel ongebalanceerde als gebalanceerde configuratie beluisterd. Mijn draaitafel combinatie bestaat uit een Bluenote Bellavista Signature draaitafel met (het onlangs door Puresound gerecenseerde) Lyra Delos element. De phonotrap is middels een Kimber KS1030 interlink verbonden met een Blacknote DSA100 versterker en weergegeven door Bluenote Ducale speakers.
De eerste indrukken bij het beluisteren van de Ayre zijn zeer positief ten opzichte van de eigen phonopre, de Bluenote Phono 2 (ongebalanceerd). Wat direct opvalt is de rust in het geluid en het zijdezachte hoog. Ook slechtere opnames klinken totaal niet bijterig en of te fel in het hoog. Stemmen zijn voller in klank en met meer body. Koperen en houten instrumenten laten beter hun eigen klankkleur horen. De ruimtelijke afbeelding is groter en deze phonotrap laat je echt een kijkje in de ruimte nemen. Elk instrument of stem heeft zijn eigen plekje en het geluid is luchtiger en transparanter. Er is een extra laagje bijgekomen.
Ook heb ik de Ayre nog vergeleken met de Blue Amp Surzur, beiden gebalanceerd aangesloten. De Ayre is vergevingsgezinder en klinkt ook wat braver. De Surzur doet het net iets beter in de resolutie, de dynamiek en snelheid en plaatst het net iets ruimtelijker. De Ayre plaatst de soundstage meer rondom de luidsprekers en naar achteren toe en de Blue Amp Surzur veel meer naar voren en voor de luidsprekers. De verschillen zijn duidelijk hoorbaar, maar beide phontrappen zijn van zondanig hoog niveau dat het een kwestie van smaak (of stemming op dat moment) is, welke phonotrap nu het beste is.
Omdat de Ayre helemaal gebalanceerd aangesloten (dus ook gebalanceerd uit) kan worden, heb ik daar ook nog wat luisterervaring in opgedaan. Ook nu blijkt weer dat de Ayre volledig gebalanceerd aangesloten weer een stapje verder gaat. Het wordt nog verfijnder en ruimtelijker.&nb
Luisterindrukken Onno Kiviet
Voor de tweede maal is de Ayre op bezoek hier in de luisterruimte. De eerste keer dateert alweer van een aantal jaren geleden. In die periode was het een komen en gaan van verschillende phonotrappen. Mede door Henk Niemeyer van Audio Selectief kreeg Puresound de uitgebreide gelegenheid om vele phonotrappen te lenen en uiteraard te beluisteren. Het was een periode van (her)ontdekken en ervaring opdoen en wat het doet in combi met een bepaald element. Ik herinner mij nog dat de Ayre P-5xe hoog bovenaan eindigde op mijn favorieten lijstje van destijds.
Goed, nu dus voor de tweede maal in de luisterruimte. Er is geluisterd in twee rondes en in twee configuraties, namelijk ongebalanceerd en gebalanceerd. Er is vergeleken met de eigen Arcus Annivesary phonopre die een vaste plaatst heeft in de referentieset. De Ayre is in beiden configuraties de winnaar, als we over een winnaar mogen spreken. De Ayre gaat net een stapje verder in alles. Met name de rust in het geluid die het van nature heeft, maakt de Ayre tot een bijzonder product. Nou is die rust mij al vaker opgevallen bij Ayre en lijkt mij een soort van handelsmerk. Voor de ene persoon zal het teveel zijn en voor een ander is het precies goed. Sommigen omschrijven die rust als saai. Ik niet. Die rust is juist zo mooi en maakt dat je echt urenlang kan luisteren zonder vermoeidheid verschijnselen. Ik ben ook bij luistersessie geweest bij Gerald en heb de Ayre ook met de Blue Amp Surzur kunnen vergelijken. Van de Blue Amp Surzur werd ik na een bepaalde tijd luistermoe en met de Ayre had ik daar geen last van. Voor mij dat een grote 'plus' van de Ayre. In gebalanceerde configuratie komt de Ayre helemaal tot zijn recht en in mijn optiek en beleving doe je de Ayre tekort als je deze in ongebalanceerde aansluiting laat spelen. Ayre is gewoon ontworpen voor een gebalanceerde configuratie. Alle Ayre apparatuur zijn volledig gebalanceerd opgebouwd en dus moet je het ook gebalanceerd beluisteren. Er komt een dimensie bij en dat laat de Ayre dan ook horen. Eenmaal dat gehoord te hebben, wil je niet meer terug naar ongebalanceerde configuratie.
Voor de tweede maal is de Ayre P-5xe hoog geëindigd op mijn huidige favorietenlijstje en heeft het mijn audiofiele hart opnieuw veroverd. Deze Ayre P-5xe behoort tot de top tot € 5000,- klasse. Warm aanbevolen dus.
