Puresound

Linn LP12

In die 40 jaar is men niet op hun lauweren gaan rusten en is de LP12 steeds stapje voor stapje verder ontwikkeld, zonder de basis van het concept te veranderen. Linn heeft de klant altijd de mogelijkheid geboden een Sondek LP12 naar eigen smaak samen te stellen; uitgangspunt is altijd een kaal loopwerk met naar keuze verschillende armen, voedingen, subchassis', elementen, armkabels en onderplaten. En anno 2014 biedt Linn zelf  verschillende packages van de LP12 aan, zoals de Majik, de Akurate en de Klimax uitvoeringen. In alle gevallen moet de LP12  door de dealer worden opgebouwd en afgeregeld. 

In het kader van 40 jaar Linn is er ook een hele speciale uitvoering uitgebracht, namelijk de 'Highland Park Limited Edition Sondek LP12'. Over de laatstgenoemde Limited Edition is begin dit jaar een verslag van onze recensent Jan de Jeu op puresound verschenen. Wie dat verslag nog eens wil nalezen, kan dat hier: 40 jaar LP12 'The flow of the music' 

Jan Verlegh en 'Out of the Box'

Behalve dat Linn zelf verschillende uitvoeringen op de markt brengt en hun eigen goedkeuring weg dragen zijn er ook nog altijd enkelen die nog een stapje verder gaan. Dat soort mensen denken vaak 'Out of the Box'.  Jan Verlegh van Beter Beeld en Geluid uit Zevenbergen is ook zo'n persoon. Jan heeft jarenlange ervaring met de Sondek LP12 als dealer en liefhebber van het merk en Jan is ook een echte analoogliefhebber. In de loop der jaren heeft Jan een aantal extra verbeteringen doorgevoerd die verder gaan dan de verbeteringen die de fabrikant zelf heeft gedaan.

Out of the Box

Het was in de maand oktober dat Max Delissen van o.a. Music-Emotion  en ondergetekende van Puresound op uitnodiging van Jan Verlegh een middag gingen voorluisteren naar de verschillende uitvoeringen van de Linn Sondek LP12. Het thema was: 'Out of the Box'.

Na de gebruikelijke warme en hartelijke ontvangst en welkomstwoord van Jan gaf hij  een kleine inleiding over het merk Linn en de mogelijke Linn LP12 upgrades. Al snel werd duidelijk dat Jan nog een stap verder ging dan Linn zelf. 

De bedoeling was dat we naar de verschillende Linn uitvoeringen gingen luisteren en vervolgens naar de uitvoeringen van Jan. Daarbij konden we dan aangeven welke luisterverschillen we hoorden, zowel in positieve als negatieve zin. Er is telkens zoveel mogelijk bij elke sessie geluisterd naar dezelfde muziek en uitvoering.

Eerste sessie: Linn Majik LP12 en Linn LP12 Edition en Linn LP 12 Plus Edition

1- De Linn Majik LP12 had een standaard subchassis, Pro-ject 9 CC arm, Linn Adikt MM element en interne Majik voeding. Prijs 3267,- euro. Dit is een door Linn aangeboden package.

2- De Linn LP12 Edition had een standaard subchassis, Jelco SA-250ST arm,  Nagaoka MP-110 MM element en interne Valhalla voeding. Prijs 3400,- euro. Dit is een Beter Beeld & Geluid package als alternatief voor de Majik LP12.

3- De Linn LP12 Plus Edition had een standaard subchassis, Jelco SA-250ST arm, Nagaoka MP-110 MM element en externe Lingo voeding. Prijs 4590,- euro. Dit is bovengenoemde LP12 Edition, maar dan voorzien van de betere Linn Lingo voeding

Tijdens deze sessie hebben we geluisterd naar het album van  Jimmy Smith- The Cat. Een heerlijk album met het prachtige Hammond B3 orgel en het orkest met de vele blazers. 

Luisterindrukken

Bij het beluisteren van de standaard Linn Majik LP12 kwamen bij mij de volgende steekwoorden op: sfeer, enthousiaste betrokkenheid, samenwerking van de muzikanten en luchtigheid van de instrumenten. 

Bij de Linn LP12 Edition was er aan de boven en onderkant van het gehele spectrum meer waarneembaar en duidelijk meer rust in het totale geluidsbeeld en betere timing. De enthousiaste betrokkenheid was nu veranderd in meer levendige betrokkenheid.

Bij de Linn LP12 Plus Edition was alles wat er bij de twee eerdere uitvoeringen waarneembaar en hoorbaar was er nu ook weer, maar wel met een aantal duidelijke verbeteringen. Op mijn aantekeningen staat nog meer lucht om de instrumenten, meer betrokkenheid, betere scheiding van de instrumenten (meer ieder zijn eigen ruimte in het geluidsbeeld), meer microdynamiek te horen, ambiance nog sfeervoller en de timing ging opnieuw een stap verder.

Tussenconclusie eerste sessie

De luisterverschillen waren duidelijk waarneembaar tussen de drie uitvoeringen. Voor mij werd al snel duidelijk dat de verschillen tussen de Majik en Edition uitvoering best groot waren. Hoewel totaal verschillend uitgevoerd en met een prijsverschil in totaal van 133,- euro aan meerprijs was voor mij de Edition uitvoering een duidelijke winnaar. Het maakte standaard meer muziek als totaal en dat voor een meerprijs van slechts 133,- euro. En bovendien in mijn optiek uitgevoerd met een betere arm en element. 

Met de Plus Edition uitvoering werd duidelijk hoeveel een betere voeding, zoals de Lingo voeding, doet. In mijn optiek en beleving een 'must' als upgrade.

Tweede sessie: Linn Akurate LP12 en Linn LP12 Super Edition

1- De Linn Akurate LP12 met een Kore subchassis, Akito arm, Klyde MC element en externe Lingo voeding. Prijs 7425,- euro. Een door Linn aangeboden package.

2- De Linn LP12 Super Edition met een Kore subchassis, Jelco SA-250ST arm, Nagaoka MP-500 MM element en Radikal voeding. Prijs 7425,- euro. Wederom een Beter Beeld & Geluid package als alternatief voor de Akurate LP12.

In prijs gelijk, maar beiden anders opgebouwd. Dat maakt de onderlinge vergelijking extra interessant. De Akurate heeft een duurdere arm en element, terwijl de Super Edition een goedkopere arm en element heeft, maar een duurdere externe voeding. In dit vergelijk hadden Max en ik het nummer Comfortably Numb van Pink Floyd uitgekozen. Omdat we allebei dit nummer door en door kennen en fan zijn van Davids Gilmour gitaarspel. David Gilmour kan als geen ander zoveel emotie oproepen met het aanraken van de snaren. Zijn gitaarspel zorgt ervoor dat het kippenvel mij over mijn rug loopt.

Luisterindrukken 

In mijn beleving vond ik de Akurate uitvoering tonaal prima in orde. Echter vond ik het iets té gepolijst en wel wat saai klinken. Het laag en midlaag van de Akurate was iets te vol naar mijn smaak. De Super Edition vond ik veel levendiger met meer drive en energie. Wat de Akurate verkeerd deed in mijn beleving, deed de Super Edition juist goed. De Super Edition was muzikaler en er was meer betrokkenheid. Dat gevoel van betrokkenheid en die emotie van kippenvel deed de Super Edition juist beter dan de Akurate. 

Tussenconclusie tweede sessie

Ondanks de gelijke prijs, waren de luisterindrukken heel verschillend. Door een totaal andere combinatie te maken kom je tot een geheel ander resultaat. Een duurder onderdeel zoals een arm en element, zoals bij de Akurate uitvoering, wil in mijn optiek niet zeggen dat dit het juiste pad is om te volgen. Door juist 'Out of the Box' te denken door te kiezen voor een goedkopere arm en element en een veel betere voeding, is in mijn optiek een beter resultaat te verkrijgen. De voeding bepaalt voor het groter deel dan de arm-element combinatie combinatie de prestaties van de LP12 bepaalt. 

Mijn stelling hierin is: hoe beter de voeding van een apparaat, hoe beter de prestaties. Door juist te kiezen voor een veel betere voeding kom je tot een beter (muzikaler) resultaat. De combi van de Jelco arm met het Nagaoka element is een prima match en bovendien zeer betaalbaar. Ook op andere draaitafels zal deze arm-element combinatie niet misstaan. Eerlijk gezegd was ik aangenaam verrast door de combi Jelco/Nagaoka. 

Ook in deze tweede sessie werd weer iets duidelijk: namelijk door af te wijken van gebaande paden en juist 'Out of the Box' te denken, kun je tot mooiere en betere resultaten kunt komen. Uiteraard is hier ook de vakkennis van de specialist bij nodig. Al was het alleen al vanwege het feit dat je bij een willekeurige grote bruingoedwinkel dit soort apparatuur niet zult tegen komen. Laat staan de kennis die hiervoor nodig is. 

Derde sessie: Drie verschillende top plates

1- LP12 met standaard ot plate.

2- LP12 met 'Tiger Paw Khan' top plate, tijdelijke prijs 899,- euro.

3- LP12 met 'Tangerine Karmen' top plate, prijs 1790,- euro.

Standaard top plate

De standaard top plate van een LP12 is gemaakt van roest vrij staal (RVS) en een fundamenteel onderdeel van het ontwerp. De motor is eraan gemonteerd, het subchassis ‘hangt’ er aan, en de top plate koppelt mechanisch aan de plint. De standaard  top plate is licht gebogen om een goed mechanisch contact met de plint te waarborgen en resonantie tegen te gaan. Dat licht gebogen is ervoor om het 'doorzakken' te voorkomen vanwege het gewicht van het draaiplateau en de motor die eraan hangen. 

Tiger Paw Khan top plate

De Tiger Paw Khan top plate bestaat uit één gefreesde en gezandstraalde aluminium top plate, aangepaste studs en een uit aluminium gefreesde cross brace. De Khan is uitgefreesd uit één massief stuk aluminium. Hierdoor is deze Khan top plate veel stijver dan de originele top plate. Dat zorgt ervoor dat de basis van de LP12 veel stabieler wordt en de resonantie-energie van de motor sterk minder doordringt in het subchassis en het lager. 

Karmen top plate

De Karmen top plate van Tangerine is een doorontwikkeling van de Tiger Paw Khan top plate en heeft o.a. een mooiere afwerking -namelijk geanodiseerd 'brushed' aluminium in zwart of zilver in plaats van gezandstraald - en een vlakke bovenkant ten opzichte van de uitgefreesde bovenkant van de Khan. Zo zitten de verstevigingribben nu aan de onderzijde en het gewicht is ook verder verlaagd, zodat deze meer overeenkomt met het gewicht van de standaard Linn top plate. Verder is de montage van de top-plate in de LP12 plint verbeterd. Al met al een behoorlijke hoeveelheid verbeteringen ten opzichte van de Khan. 

Luisterindrukken

Deze sessie werd uitgevoerd op de Linn LP12 met een Akito arm en Linn Adikt element en Lingo externe voeding. Ook nu weer waren er duidelijke verschillen waar te nemen. 

De Tiger Paw Khan top plate gaf ten opzichte van de standaard top plate de volgende verschillen, een betere afscheiding van de instrumenten en een langer uitsterven van de tonen. Er was ook meer body en alles werd wat preciezer met meer rust weergegeven. 

Met de Tangerine Karmen top plate werd het nog muzikaler en ritmischer. De dynamiek nam duidelijk toe en de ruimtelijkheid werd naar een andere dimensie getild.

Tussenconclusie derde sessie

Er waren duidelijke verschillen waar te nemen tussen de verschillende top plates. Duidelijk werd dat hoe stijver en tegelijkertijd lichter de top plate en hoe beter de koppeling met de verschillende onderdelen van de LP12, hoe meer de geluidswinst.

Eindconclusie

Dat er vele wegen naar Rome leiden is iedereen wel bekend en dat de ene weg leuker is dan de andere weg is ook niets nieuws. Wat we hier deze middag voorgeschoteld hebben gekregen was als een reis met verschillende routes naar hetzelfde doel. Dat doel was om aan te tonen dat 'Out of the Box' denken in plaats van 'standaard' denken tot verrassende resultaten kan leiden. Verrassend was het zeker en wat mij betreft een zeer geslaagde middag.  

Voor mij vielen er een aantal dingen op. 

1- Dat een goede voeding heel veel uitmaakt voor de geluidprestaties.

2- Dat er een volgorde is van upgraden bij een LP12: een betere voeding 'doet' meer dan een betere arm-element combinatie.

3- Dat een goedkopere arm en dito element zo toch tot wonderbaarlijke resultaten kan leiden. 

4- Dat het upgraden van loopwerk inclusief de voeding en sub chassis voor gaat ten opzichte van een arm-element combinatie

5- Door van gebaande wegen af te gaan en een zijweg te nemen kan je tot verbluffende resultaten komen. 

Hiermee was het 'Out of the Box' denken duidelijk geslaagd.

Door te durven en te weten waar je mee bezig bent, kun je heel ver komen, ook al denkt een fabrikant hierin net even anders. Al met al was het een zeer leuke en leerzame middag, waar we tot laat in de avond onder het genot van een heerlijk etentje nog lang over hebben nagepraat. 

Bij deze dank ik Beter Beeld & Geluid en Jan Verlegh voor deze middag en het etentje!
Foto's : Max Delissen van www.makzmedia.nl en Jan Verlegh van Beter Beeld & Geluid

W: Beter Beeld & Geluid.nl

Blog Linn: http://linnlp12.blogspot.nl/